Η ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΚΑΝΝΑΒΗΣ

Του Μιχάλη Θεοδωρόπουλου,
Σύμβουλος περιβάλλοντος και εφαρμογών κάνναβης, Πρόεδρος ΚΑΝΝΑΒΙΟ ΚΟΙΝΣΕΠ 

Η κάνναβη είναι το ιδανικό «κυκλικό» φυτό με όλα τα μέρη του να έχουν μεγάλες δυνατότητες αξιοποίησης, καθώς και υψηλή βιομηχανική, οικονομική και οικολογική αξία, ενώ δεν παράγει φύρα και απόβλητα αν γίνει αποτελεσματική και ολοκληρωμένη επεξεργασία.

Είναι μια από τις πιο φιλικές προς το περιβάλλον καλλιέργειες με πολλές χιλιάδες χρήσεις, όπως υφάσματα, τρόφιμα, καλλυντικά, φάρμακα, οικοδομικά/ κατασκευαστικά υλικά, πλαστικά και συσκευασίες. Τα προϊόντα που παρασκευάζονται με κάνναβη έχουν πολύ μεγάλες δυνατότητες για ανακύκλωση- κομποστοποίηση στο τέλος του κύκλου ζωής τους.

Η κάνναβη θεωρείται ένα «κυκλικό» φυτό με υψηλή κοινωνική, οικολογική και οικονομική αξία, καθώς είναι από τα πρώτα φυτά που καλλιεργήθηκε συστηματικά από τον άνθρωπο. Αυτή η συστημική αξία μπορεί να αξιοποιηθεί για να βοηθήσει στην μετάβαση σε μια πιο κυκλική, βιοκεντρική οικονομία, από την τρέχουσα γραμμική οικονομία που βασίζεται στον άνθρακα και πετρέλαιο. Άρα είναι κρίσιμης σημασίας για τις κοινωνίες που θέλουν να είναι αναγεννητικές και ανθεκτικές σε ότι αφορά την αντιμετώπιση των υπαρχόντων πιεστικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών προβλημάτων, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η απώλεια της βιοποικιλότητας και η ανεργία.

Σε μια κυκλική οικονομία, τα προϊόντα σχεδιάζονται για να ελαχιστοποιούν την χρήση φυσικών πόρων και ενέργειας, και για να είναι εύκολα επαναχρησιμοποιήσιμα, βιοαποδομήσιμα ή ανακυκλώσιμα. Οι «κυκλικές» μεταποιητικές εταιρείες εκμεταλλεύονται τις ροές αποβλήτων τους και θεωρούν τα υποπροϊόντα ως φυσικούς πόρους για την παραγωγή νέων προϊόντων, επεκτείνοντας έτσι τον κύκλο ζωής των υλικών και μειώνοντας ταυτόχρονα τα απόβλητά τους.

Πρέπει να επανασχεδιάσουμε τις οικονομίες μας με κυκλικό τρόπο, με στόχο ο άνθρακας να μειώνεται, να αποθηκεύεται και στη συνέχεια να ανακυκλώνεται. Εάν η βιομάζα της κάνναβης χρησιμοποιείται για την παρασκευή τελικών προϊόντων, τότε αποθηκεύει άνθρακα για όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Ένα σίγουρο μονοπάτι βιώσιμης μετάβασης και κυκλικότητας της οικονομίας είναι το δυναμικό της κάνναβης για υποκατάσταση διαφόρων βιομηχανικών προϊόντων και διεργασιών που απαιτούν ένταση άνθρακα, όπως στον οικοδομικό τομέα, τη βιομηχανία των πολυμερών- σύνθετων υλικών, αλλά και στην παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας. Το συνολικό δυναμικό κυκλικότητας της κάνναβης απαρτίζεται από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

Κυκλικές ιδιότητες της κάνναβης

Ανανεώσιμος φυσικός πόρος: Η κάνναβη είναι μια ετήσια καλλιέργεια υψηλής απόδοσης και υψηλής αξίας, ιδανική για αμειψισπορά. Είναι βιοδιασπώμενη πρώτη ύλη και τα προϊόντα που παρασκευάζονται με κάνναβη έχουν τεράστιες δυνατότητες για ανακύκλωση- κομποστοποίηση στο τέλος του κύκλου ζωής τους.

Μηδενικά απόβλητα: Εάν καλλιεργηθεί με σύνεση, η κάνναβη δεν παράγει απόβλητα και όλα τα εναέρια μέρη της, καθώς και οι ρίζες της μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε χιλιάδες εφαρμογές και σε διαφορετικές βιομηχανίες και τομείς της οικονομίας.

Αποθήκευση άνθρακα: ένα εκτάριο κάνναβης απορροφά 15-22 τόνους διοξειδίου του άνθρακα, παρόμοια με την ποσότητα που δεσμεύεται από ένα νεαρό δάσος, αλλά χρειάζεται μόνο πέντε μήνες για να αναπτυχθεί, ενώ κάθε τόνος βιομάζας κάνναβης που συλλέγεται δεσμεύει περίπου 1,6 τόνους CO2.

Σπάζοντας τον κύκλο των ασθενειών: η κάνναβη βοηθά να σπάσει ο κύκλος των ασθενειών, όταν χρησιμοποιείται στην αμειψισπορά. Επιπλέον, τα ζιζάνια δεν μπορούν να αναπτυχθούν λόγω της γρήγορης ανάπτυξης και της ικανότητας σκίασης των φυτών της κάνναβης.

Πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους: τα πυκνά φύλλα κάνναβης γίνονται φυσικό κάλυμμα του εδάφους, μειώνοντας την απώλεια νερού και προστατεύοντας από τη διάβρωση του εδάφους. Η κάνναβη καλύπτει το έδαφος μόλις τρεις εβδομάδες μετά τη βλάστηση και έχει μακρύ σύστημα ριζοβολίας.

Αποκατάσταση εδάφους: η κάνναβη χρησιμοποιείται εκτενώς για τη βιο-αποκατάσταση του εδάφους σε πολύ μολυσμένες περιοχές, ενώ συμβάλλει στον εμπλουτισμό και αερισμό του.

Προστασία της βιοποικιλότητας: ο κύκλος ανθοφορίας συνήθως ξεκινάει μεταξύ αρχές Ιουνίου και αρχές Ιουλίου, που συμπίπτει με την έλλειψη παραγωγής γύρης από άλλες καλλιέργειες. Η κάνναβη παράγει μεγάλες ποσότητες γύρης. Παρέχει επίσης καταφύγιο για τα πουλιά και τους σπόρους κάνναβης ως τροφή.

Χαμηλή ή καθόλου χρήση φυτοφαρμάκων: η κάνναβη είναι ευαίσθητη σε λίγα παράσιτα, πράγμα που σημαίνει ότι η χρήση εντομοκτόνων, ζιζανιοκτόνων και μυκητοκτόνων μπορεί να αποφευχθεί ή να ελαχιστοποιηθεί στις περισσότερες περιπτώσεις, ανάλογα με το τελικό προϊόν και τις καλλιεργητικές πρακτικές.

Βιωσιμότητα: Η κάνναβη ενεργοποιεί άμεσα τουλάχιστον 64 από τους 169 υποστόχους και 15 από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) της Ατζέντας 2030.

Η KANNABIO έχει διαχειριστεί από το 2016 την καλλιέργεια περισσότερων από 750 στρεμμάτων βιολογικής γης για την παραγωγή σπόρων και ανθών κάνναβης, σε συνεργασία με βιολογικούς αγρότες. Με βάση τον όγκο παραγωγής και την έκταση που καλλιεργείται κάθε χρόνο, υπολογίζεται ότι τα τελευταία έξι χρόνια ο συνεταιρισμός έχει δεσμεύσει περισσότερους από 1,200 τόνους CO2 από την ατμόσφαιρα.

Η KANNABIO καλλιεργεί αποκλειστικά με βιολογικά μέσα, χωρίς καμία χρήση χημικών φυτοφαρμάκων και μη βιολογικών θρεπτικών ουσιών, ενώ ποτίζει τα φυτά χρησιμοποιώντας σύστημα σταγόνας (στάγδην) για μείωση της κατανάλωσης. Επιπλέον, αποξηραίνει τα λουλούδια και τη βιομάζα φυσικά, χωρίς μηχανικούς ξηραντήρες, ενώ αξιοποιεί τα απόβλητα του θερισμού και τα παραπροϊόντα της επεξεργασίας για την παραγωγή καινοτόμων (διατροφικών και βιομηχανικών) προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Σε αυτό το πλαίσιο συμμετέχει στο ερευνητικό έργο ΚΥΚΑ (Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ Β’ κύκλος) που στοχεύει στην αξιοποίηση του αγροτικού αποβλήτου του κορμού της κάνναβης, μέσω του διαχωρισμού της ίνας από το ξύλο και την παραγωγή καινοτόμων βιομηχανικών προϊόντων από αυτά.

Το έργο «Πράσινα και ανακυκλώσιμα ή/και κομποστοποιήσιμα σύνθετα προϊόντα με βελτιωμένες ιδιότητες από απόβλητα βιομηχανικής κάνναβης στα πλαίσια της κυκλικής οικονομίας» (ΚΥΚΑ) υλοποιείται στο πλαίσιο της Δράσης ΕΡΕΥΝΩ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ-ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ με συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εθνικούς πόρους μέσω του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ).

Η ΚΑΝΝΑΒΙΟ είναι υπεύθυνη για την παραγωγή βιομηχανικής κάνναβης, την συγκομιδή της και τον διαχωρισμό των επιμέρους υλικών (ίνας και ξύλου) του στελέχους των φυτών. Θα συμμετέχει επίσης ενεργά στην διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου και την σύνταξη μιας τεχνο-οικονομικής μελέτης για την κλιμάκωση της διαδικασίας διαχωρισμού της ίνας.

ένα εκτάριο κάνναβης απορροφά 15-22 τόνους διοξειδίου του άνθρακα, παρόμοια με την ποσότητα που δεσμεύεται από ένα νεαρό δάσος, αλλά χρειάζεται μόνο πέντε μήνες για να αναπτυχθεί, ενώ κάθε τόνος βιομάζας κάνναβης που συλλέγεται δεσμεύει περίπου 1,6 τόνους CO2.