Συνδυάζοντας την Κάνναβη με άλλα Βότανα

Σκοπός αυτής της ανασκόπησης της βιβλιογραφίας είναι να συζητήσει τη δυνητική χρήση άλλων φαρμακευτικών βοτάνων ώστε να συμπληρώνουν τα αποτελέσματα της κάνναβης ως θεραπευτικού παράγοντα. Είναι πιθανό να συνδεθούν οφέλη βάσει βοτάνων που περιέχουν παρόμοια φυτοχημικά με την κάνναβη ή έχουν δράσεις με συγκρίσιμη φαρμακοδυναμική.

«Η θεραπευτική αποτελεσματικότητα των φαρμακευτικών φυτών, από την οπτική της εξελικτικής φαρμακολογίας και των δευτερογενών μεταβολιτών, βασίζεται σε μια ευρεία δράση προς τα ανθρώπινα κύτταρα, τα βακτήρια, τους μύκητες, τους ιούς και τα παράσιτα. Οι δευτερογενείς μεταβολίτες στα φυτικά εκχυλίσματα περιλαμβάνουν διάφορα φαινολικά και τερπενοειδή που είναι πολυστοχευτικοί παράγοντες, οι οποίοι τροποποιούν τη δραστηριότητα πρωτεϊνών, νουκλεϊκών οξέων και βιο-μεμβρανών. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φάρμακα για την αντιμετώπιση ενός ευρέος φάσματος διαταραχών, ασθενειών και λοιμώξεων. Προφανώς κάποιοι δευτερογενείς μεταβολίτες ενός εκχυλίσματος μπορούν να αλληλεπιδράσουν με συνεργιστικό τρόπο, ο οποίος ενισχύει τη βιοδραστικότητά τους.» [1]

Μέθοδος

Η παρούσα έρευνα ανασκοπεί τη βιβλιογραφία στο PubMed και άλλες πηγές. Οι φαρμακοδυναμικές επιδράσεις και τα βότανα που θα συζητηθούν περιλαμβάνουν:

1. Καταστολή/Ύπνος με Λυκίσκο, Παπαρούνα Καλιφόρνιας και Ρίζα Βαλεριάνας.
2. Ομοιόσταση/Προσαρμογόνα με Ασβαγκάντα, Ροδιόλα, Άγιο Βασιλικό (Tulsi) και Κορδιτσέψ.
3. Ανοσοτροποποιητικά με Εχινάκεια.
4. Αντικαταθλιπτικά με Βαλσαμόχορτο (St. John’s Wort).

Καταστολή/Ύπνος

Λυκίσκος (Humulus lupulus) είναι συγγενικό φυτό της κάνναβης. Περιέχει μερικά από τα ίδια τερπένια που βρίσκονται στην κάνναβη: μυρκένιο, β-καρυοφυλλένιο και ουμουλένιο, τα οποία αποτελούν το 57%–82% του πτητικού ελαίου. Πολλές μελέτες έδειξαν ότι τα εκχυλίσματα από τα στροβίλια του λυκίσκου ασκούν κατασταλτικές και υπνωτικές ιδιότητες σε ποντίκια σε χαμηλότερες δόσεις (100–250 mg/kg) και αντισπασμωδικές και υποθερμικές επιδράσεις σε υψηλότερες δόσεις (500 mg/kg). [2] Εκχυλίσματα από Humulus lupulus μείωσαν τη σpontaneous κινητική δραστηριότητα, αύξησαν τον χρόνο ύπνου που προκαλείται από κεταμίνη και μείωσαν τη θερμοκρασία σώματος, επιβεβαιώνοντας μια κεντρική κατασταλτική επίδραση. [3] Συγκεντρώσεις 2 mg εκχυλίσματος λυκίσκου μείωσαν αποτελεσματικά τη νυχτερινή δραστηριότητα στον κιρκάδιο ρυθμό. [4]

Παπαρούνα Καλιφόρνιας (Eschscholzia californica): οι θεραπευτικές χρήσεις περιλαμβάνουν αϋπνία, ημικρανία, στρεσογόνες καταστάσεις, άγχος, νευραλγία και κατάθλιψη. Η φαρμακολογική δράση σχετίζεται με την ενζυματική αποδόμηση κατεχολαμινών και τη σύνθεση αδρεναλίνης. Μπορεί να συνεργεί με τη Ρίζα Βαλεριάνας. Η δοσολογία ήταν εκχύλισμα 70% αιθανόλης, 25–400 mg/kg σωματικού βάρους, όπως αναφέρεται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. [5] Οι ήπιες κατασταλτικές και αντινοκιπτικές ιδιότητες ίσως οφείλονται στη δέσμευση της μορφίνης ή/και άλλων αλκαλοειδών στους υποδοχείς γ-οπιούχων. Η δοσολογία ήταν 1 g, εκτός εάν συνδυάζεται με άλλα φαρμακευτικά βότανα που περιέχουν αλκαλοειδή προαγωγής ύπνου. [6]

Βαλεριάνα (Valeriana officinalis): μπορεί να αποτελεί ελκυστικότερη επιλογή έναντι άλλων υπνωτικών λόγω απουσίας “hangover”. Ο μηχανισμός δράσης ενδέχεται να αφορά αναστολή του GABA. Έχουν αναφερθεί λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες. Η συνιστώμενη δόση: 75–3000 mg/ημέρα σε μορφή εκχυλίσματος. [7]

Ομοιόσταση/Προσαρμογόνα

Ασβαγκάντα (Withania somnifera): έχουν αναφερθεί αντιφλεγμονώδεις, αντι-στρες, αντιοξειδωτικές, ανοσορυθμιστικές, αντικαρκινικές, αιμοποιητικές και αναζωογονητικές ιδιότητες. Φαίνεται επίσης να επιδρά θετικά σε ενδοκρινικό, καρδιοπνευμονικό και ΚΝΣ, με μικρή ή μηδενική τοξικότητα. [8] Χρησιμοποιείται στη θεραπεία αγχώδους διαταραχής συνοδευόμενης από φυσιολογική αντίδραση στρες. Σε αρουραίους, εκχύλισμα W. somnifera βελτίωσε την ανταπόκριση σε χρόνια πρόκληση στρες. Κλινικές δοκιμές με 600–1000 mg έδειξαν, σε αρκετές τυχαιοποιημένες μελέτες, ευνοϊκά αποτελέσματα συνολικά. [9]

Ροδιόλα (Rhodiola rosea): έχουν απομονωθεί >140 ενώσεις από τις ρίζες, μεταξύ των οποίων μονοτερπενικές αλκοόλες, γλυκοσίδια, φλαβονοειδή, προανθοκυανιδίνες. Ιδιαίτερης σημασίας η σαλιδροσίδη. Θετικές δράσεις: αντι-στρες, αντι-γήρανση, αντικαρκινική, ανοσοδιεγερτική, αντιφλεγμονώδης, επισκευή DNA. [10] Συνοπτικά (in vitro/ζώα): ενίσχυση φυσικής/γνωστικής απόδοσης, νευρο-/ηπατο-/καρδιο-/ραδιο-προστασία, αντιοξειδωτικό, ανοσοτροπικό, αντικαταθλιπτικό, αγχολυτικό. [11]

Άγιος Βασίλειος (Tulsi) – Ocimum tenuiflorum / O. sanctum: συνήθως παρασκευάζεται από φύλλα (ξηρά, φρέσκα ή υδατικό εκχύλισμα). Περιέχει ευγενόλη, β-καρυοφυλλένιο, λιναλοόλη και άλλους δευτερογενείς μεταβολίτες που μεμονωμένα ή συνεργιστικά προσφέρουν οφέλη. Μελέτες δείχνουν ότι το Tulsi μπορεί να είναι ισχυρό προσαρμογόνο για ψυχολογικό, φυσιολογικό, ανοσολογικό και μεταβολικό στρες της σύγχρονης ζωής. Οι δόσεις μπορεί να είναι υψηλές χωρίς ανεπιθύμητες (αναφέρονται έως 10 g). [12] Διαθέτει μοναδικό συνδυασμό φαρμακολογικών δράσεων: αντιμικροβιακό, αντιοξειδωτικό, αντιφλεγμονώδες, χημειοπροστατευτικό, ραδιοπροστατευτικό, ηπατο-/καρδιο-/νευρο-προστατευτικό κ.ά. Ενισχύει το σύστημα κυτοχρωμάτων P450. [13] Μελέτες δείχνουν επίσης αναλγητική, αντιπυρετική, αντιδιαβητική, υπολιπιδαιμική, αντι-στρες, ανοσορυθμιστική δράση· προκλινικά δεδομένα υποδεικνύουν αύξηση αντιοξειδωτικών, τροποποίηση γονιδιακής έκφρασης, επαγωγή απόπτωσης και αναστολή αγγειογένεσης/μετάστασης σε ορισμένους καρκίνους. [14]

Κορδιτσέψ (Cordyceps spp.): σημαντικός φαρμακευτικός μύκητας με δευτερογενείς μεταβολίτες που παρουσιάζουν αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική, αντικαρκινική, αποπτωτική και ανοσορυθμιστική δράση. [15] Πηγή βιο-μεταβολιτών με >21 κλινικά τεκμηριωμένα οφέλη: αντιδιαβητικό, αντικαρκινικό/αντιόγκικο, αντιοξειδωτικό, ανοσορρυθμιστικό, ενισχυτικό σεξουαλικής λειτουργίας, αντι-γήρανση. [16]

Ανοσοτροποποιητικά

Εχινάκεια (E. purpurea): περιέχει αλκαμίδια δομικά παρόμοια με την αναδαμίδη. Είναι αγωνιστές CB2 (δηλαδή δρουν ως λιγάνδες). Ο προτεινόμενος μηχανισμός είναι ανοσοτροποποίηση. [17] Η ανοσοδιεγερτική δράση οφείλεται στην ενεργοποίηση πολυμορφοπύρηνων και natural killer κυττάρων. Ενισχύει επίσης τη respiratory activity, αυξάνοντας τη δράση των λευκοκυττάρων. Εκτός από την αντι-ιική/αντι-βακτηριακή δράση, είναι και αντιοξειδωτική. [18]

Αντικαταθλιπτικό

Βαλσαμόχορτο (Hypericum perforatum – St. John’s Wort): σε τυχαιοποιημένη μελέτη για ήπια κατάθλιψη, ήταν εξίσου αποτελεσματικό με τα πρότυπα αντικαταθλιπτικά. Υπάρχουν ανησυχίες για αλληλεπιδράσεις με ένζυμα CYP450 και επιδράσεις σε φάρμακα όπως βαρφαρίνη, κυκλοσπορίνες και SSRIs. [19] Περιέχει ευρύ φάσμα φυτοχημικών. Μηχανισμός: ισχυρός αναστολέας επαναπρόσληψης σεροτονίνης, ντοπαμίνης, νοραδρεναλίνης, GABA και L-γλουταμικού. Αποτελεσματικό για ήπια–μέτρια κατάθλιψη (όχι σοβαρή). Άλλα οφέλη: αντιβακτηριακό, αντιοξειδωτικό, νευροπροστατευτικό, επούλωση τραυμάτων, μείωση εξάρτησης οπιοειδών. Συχνότερες ανεπιθύμητες: αλλεργικές αντιδράσεις, ζάλη, σύγχυση, λήθαργος, ξηροστομία. Σε μετα-ανάλυση, τα drop-outs λόγω ανεπιθύμητων < 2,5%. Είναι φωτοτοξικό σε υψηλές δόσεις και επαγάγει τη δραστηριότητα CYP450. [20]

Έχουν προταθεί οι ακόλουθοι συνδυασμοί με κάνναβη, ξεκινώντας με 75% κάνναβη / 25% φυτικό συμπλήρωμα (με προσαρμογή δόσης όπου χρειάζεται): Ασβαγκάντα, Νταμιάνα, Κράτομ, Λεβάντα, Εχινάκεια, Βαλσαμόχορτο, Χαμομήλι, Δεντρολίβανο, Άγιος Βασίλειος (Tulsi), Μαυροκόχυ. [21,22] Δεν βρέθηκε αξιολογημένη από ομοτίμους βιβλιογραφία που να υποστηρίζει αυτό.

Αποτελέσματα, Συζήτηση και Συστάσεις

Στην αρχή αυτής της ανασκόπησης, ομαδοποιήσαμε τα βότανα στις κατηγορίες: κατασταλτικά, προσαρμογόνα, ανοσοτροποποιητικά, αντικαταθλιπτικά. Είναι ενδιαφέρον ότι πολλά μοιράζονται επιπλέον αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιβακτηριακές δράσεις. Το εκχύλισμα λυκίσκου εμφανίζει όχι μόνο αντιβακτηριακή δράση έναντι P. acnes και S. aureus, αλλά και αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα. [23]

Το δυνητικό όφελος των βοτάνων τεκμηριώνεται από τη δημοσιευμένη βιβλιογραφία αλλά και από τις δυτικές βοτανοθεραπευτικές παραδόσεις και συστήματα της Ανατολής, όπως η Αγιουρβέδα και η Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική. Η σοφία αυτών των παραδόσεων αποτέλεσε βάση για την έρευνα έως σήμερα. Λαμβάνοντας υπόψη μεταβλητές όπως οι παράγοντες σύγχυσης, η πολυπλοκότητα των φυτοχημικών που δρουν μεμονωμένα ή συνεργιστικά, καθώς και το placebo ή το nocebo, η απόλυτη προτεραιοποίηση μόνο των μελετών με κριτές έναντι των κλινικών παρατηρήσεων ενδέχεται να επιβραδύνει την πρόοδό μας. Βεβαίως, η έρευνα που διαφωτίζει την ιατρική κοινότητα ταυτοποιώντας φυτοχημικά και κατανοώντας φαρμακοδυναμική/φαρμακοκινητική είναι κομβική. Επιπλέον μελέτες συνδυασμού κάνναβης + άλλα φαρμακευτικά βότανα για καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα—παρά τις δυσκολίες χρηματοδότησης/υλοποίησης—θα είναι χρήσιμες.

Επιλογή του σωστού βοτάνου

Οι βοτανοθεραπευτές συνήθως κατηγοριοποιούν τους ασθενείς βάσει της ενεργειακής τους κατάστασης—μιας ή συνδυασμού ανισορροπιών:

• Παραγωγή ενέργειας (μεταβολισμός)
  • Υπερβολή: πολύ ζεστός, διεγερμένος, αυξημένος μεταβολισμός, ερεθισμός/φλεγμονή.
  • Έλλειψη: πολύ ψυχρός, καταθλιπτικός, κατασταλμένος, μειωμένος μεταβολισμός.
• Πυκνότητα ιστών (υγρασία)
  • Υπερβολή: υπερβολική υγρασία, συμφόρηση, στάση, οίδημα.
  • Έλλειψη: υπερβολική ξηρότητα, ατροφία, σκληρότητα/ευθραυστότητα, έλλειψη νερού/καλών λιπών.
• Τόνος μυών και ιστών
  • Υπερβολή: σύσπαση, αυξημένος τόνος, απώλεια εύρους κίνησης.
  • Έλλειψη: μειωμένος τόνος, μυϊκή αδυναμία.

Τα βότανα κατηγοριοποιούνται επίσης από γεύση και ενεργειακή επίδραση (θερμαντικά/ψυχραντικά, υγραντικά/ξηραντικά, συσπαστικά/χαλαρωτικά).
Εξισορροπητικά βότανα: επαναφέρουν ιστούς από στάση ή ατροφία.
Θρεπτικά βότανα: παρέχουν θρεπτικά συστατικά για ίαση/αποκατάσταση.
Η κάνναβη θεωρείται ψυχραντική και ξηραντική.

• Πικάντικα (Διεγερτικά, θερμαντικά & ξηραντικά): κάπσαϊκουμ, τζίντζερ, μαύρο πιπέρι, θυμάρι.
• Αρωματικά (ήπια θερμαντικά/ξηραντικά, συχνά ως αιθέρια έλαια λόγω τερπενίων): μέντα, χαμομήλι, βασιλικός, μελισσόχορτο.
• Πικρά (συνήθως ψυχραντικά/ξηραντικά): με αλκαλοειδή (goldenseal, λοβέλια, παπαρούνα Καλιφόρνιας) ή χωρίς (μηδική, λάχανο, λυκίσκος).
• Καυσώδη/οξεία (acrid) (χαλαρωτικά, ψυχραντικά/ξηραντικά): εχινάκεια, κάβα κάβα, μαυροκόχυ (black cohosh).
• Στυπτικά (ξηραντικά/συσπαστικά): λευκή δρυς, αχιλλέα, πεντάνευρο.
• Όξινα (ξηραντικά & εξισορροπητικά/θρεπτικά): λεμόνι, κράνμπερι, μύρτιλλο.
• Αλμυρά (ψυχραντικά & εξισορροπητικά· πλούσια σε ανόργανα άλατα): πικραλίδα, σπανάκι, σέλινο.
• Γλυκά (εξισορροπητικά & υγραντικά): γλυκόριζα, αστράγαλος, τζίνσενγκ.
• Βλεννώδη (ψυχραντικά, υγραντικά & τονωτικά): αλόη, σύμφυτο, μπάμια, σπόροι chia, τριγωνέλλα.
• Ελαιώδη (ψυχραντικά, υγραντικά & εξισορροπητικά): λιναρόσπορος, σπόρος κάνναβης, καρύδα, ελιές, κολοκυθόσπορος.

Αφού αντιστοιχηθούν η ενεργειακή κατάσταση του ασθενούς και το ενεργειακό προφίλ του φυτού, επιλέγονται βότανα που επηρεάζουν συγκεκριμένα οργανικά συστήματα για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. [24,25]

Υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες που στηρίζουν την αποτελεσματικότητα της φυτοθεραπείας. Η ασφάλεια είναι ένα άλλο ζήτημα. Οι κίνδυνοι από τη χρήση φυτικών παρασκευασμάτων περιλαμβάνουν:

• Μη αποδεδειγμένη θεραπευτική δράση.
• Μη γνωστές τοξικότητες.
• Αλληλεπιδράσεις μεταξύ των χημικών ουσιών στα φυτικά παρασκευάσματα ή με συγχορηγούμενα φάρμακα, σε επίπεδο κρίσιμων βιολογικών οντοτήτων (πρωτεΐνες πλάσματος, υποδοχείς, ιοντικοί δίαυλοι, μεταφορείς κ.ά.).
• Ασυμβατότητες με ηλικία, φύλο, γενετικό υπόβαθρο, και με όργανα που είναι υπεύθυνα για την απομάκρυνση ουσιών (ήπαρ/νεφροί).
• Δυσκολία τυποποίησης θεραπειών.
• Προσθήκη συμβατικών φαρμάκων σε φυτικά σκευάσματα χωρίς γνωστοποίηση. [26]

Υπάρχουν πολλά φυτικά διεγερτικά που μπορεί να έχουν ανεπιθύμητες επιδράσεις σε καρδιοπαθείς. Επίσης ανησυχία υπάρχει για υπολείμματα φυτοφαρμάκων, βαρέων μετάλλων, βακτηρίων ή φαρμακευτικών ουσιών. Πολυσύνθετες φόρμουλες μπορεί να έχουν απρόβλεπτες επιδράσεις. [27]

Υπάρχει ακόμη ανησυχία για αλληλεπιδράσεις με γενική αναισθησία—κύρια με βότανα που έχουν κατασταλτική επίδραση. Είναι σοφό να συζητούνται τα φυτικά συμπληρώματα με τους επαγγελματίες υγείας πριν από γενική αναισθησία. [28]

Γενικά, τα φυτικά συμπληρώματα θεωρούνται ασφαλή μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Καλές πρακτικές για τον επαγγελματία:

• Πλήρης αξιολόγηση πελάτη και εξατομικευμένες συστάσεις.
• Προτίμηση σε άγρια/τοπικά καλλιεργημένα βότανα, όπου είναι δυνατό.
• Σύσταση προϊόντων από αξιόπιστες εταιρείες που εφαρμόζουν Good Manufacturing Practices (GMP) και ελέγχουν εργαστηριακά την ποιότητα περιεχομένου.

Συμπέρασμα

Οι βοτανοθεραπευτές θα πρέπει να προτείνουν βότανα αφού λάβουν υπόψη φαρμακοδυναμική, φαρμακοκινητική και ενεργειακά χαρακτηριστικά, ώστε να εξασφαλιστούν μέγιστη ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.

«Βιώνουμε μια παγκόσμια πανδημία παχυσαρκίας, διαβήτη, καρκίνου, άνοιας, κατάθλιψης και άλλων χρόνιων ασθενειών που προκαλούνται από τα σύγχρονα πρότυπα ζωής και τη συνακόλουθη έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, την υψηλή πρόσληψη ζάχαρης, λίπους, αλατιού, αλκοόλ, καπνού και την έκθεση σε ένα τοξικό κοκτέιλ βιομηχανικών χημικών. Οι λύσεις σε αυτήν την κρίση υγείας είναι πιθανότερο να βρεθούν στα σπίτια και τις συμπεριφορές των ανθρώπων, παρά σε ιατρεία, νοσοκομεία ή φαρμακεία.»
— Marc M. Cohen [29]

Αυτό ίσως είναι το κλειδί για μια ιατρική πρακτική που θα επιτύχει αποτελεσματικά και διαρκή αποτελέσματα με την κάνναβη και άλλες φυτικές θεραπείες.

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί εκπαιδευτικό/ενημερωτικό υλικό και δεν υποκαθιστά ιατρική συμβουλή. Για χρήση φυτικών προϊόντων σε συνδυασμό με φάρμακα, συνιστάται συμβουλή επαγγελματία υγείας.

ΠΗΓΗ

Πηγές άρθρου:

Michael Wink. “Modes of Action of Herbal Medicines and Secondary Metabolites”. Medicines (Basel) 2015

Schulz et al. Assessment report on Humulus lupulus. European Medicines Agency, 2001

Schiller H. etal. “Sedating effects of Humulus L. extracts”. Phytomedicine, 2006

Franco L et al. “The sedative effects of hops, Humulus lupulus, a component of beer on the activity/rest rythym”. Acta Physiol Hung, 2011

European Medicines Agency. “Assessment report on Eschscholzia californica”. Cham., herba, 2013

M. Feduco, et al. “Modulatory Effects of Eschscholzia californica on Recombinant GABA alpha Receptors”. Biochem Res Int., 2015

Steven Bent MD et al. “Valerian for Sleep: A Systemic Review and Meta-Analysis”. Am J Med, 2006

Misha L C. “Scientific basis for the therapeutic use of Withania somnifera (Ashwaganda): a systemic review”. Altern Med Rev., 2000

Morgan a Pratte BS et al. “An Alternative Treatment for Anxiety: A Systematic Review of Human Trial Results Reported for the Ayurvedic Herb Ashwagandha (Withania somnifera)”. J Altern Compliment Med, 2014

Yonghong, et al. “Rhodiola rosea L.: “an herb with anti-stress, anti-aging and immunostimulating properties for cancer chemoprevention”. Curr Pharmacol Rep., 2017

Alexander Passonian and Georg Wikman. “Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress-Protective Activity”. Pharmaceuticals (Basel), 2010

Negar Jamshidi and Marc M. Cohen. “The Clinical Efficacy and Safety of Tuilsi in Humans: A Systemic Review of the Literature”. Evid Based Compliment Alternat Med, 2017

Marc M. Cohen. “Ocicum sanctum: an herb for all reasons.” J Ayurveda Intergr Med 2014 Oct-Dec; 5(4): 251-259

Manjeshwar S B etal. “ Ocimum sanctum (Holy Basil or Tulsi} and Its Phytochemicals in the Prevention and Treatment of Cancer”. Journal Nutrition and Cancer 2013

Yi Liu etal. “The Chemical Constituents and Pharmacological Actions of Cordyceps sinesis”. Evid Based Compliment Alternat Med 2015

Hardeep S. Tuli etal. “Pharmacological and therapeutic potential of Cordyceps”. 3 Biotech, 2014

Woelkart K. etal. “ The endocannabinoid system as a target for the alkamides from Echinacea angustifolia”. Planta Med., 2005

Azadeh Manayi etal. “Echinacea purpurea: Pharmacology, phytochemistry and analysis methods”. Pharmacogen Rev., 2015

Barnes J. et al. “St John’s wort (Hypericum perforatum L.): a review of its chemistry, pharmacology and clinical properties.” J pharmacol., 2001

Klemon K M etal. “Medical Attributes of St. John’s Wort (Hypericum perforatum)” Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects; 2ndedition: Chapter 11

Amber Faust. (2017) “Enhancing Your High: Herbs to Combine with Cannabis”. Wikileaf. Accessed on August 23

Anna Wilcox. (2016) “7 Medicinal Herbs to Pair with Cannabis”. Herb. Accessed on September 30

Natalja Weber etal. “Hop Extract Acts as an Antioxidant with Anti-microbial Effects against Propionibacterium Acnes and Staphylococcus Areus”. Molecules, 2019

Horne, Steven. “The 12 categories of Herbs”. The School of Modern Herbal Medicine 2015

Rose, Lori. Hill College Holistic Wellness Pathway

Shimaan J A. “Herbal medicine what physicians need to know”. J Med Liban., 2009

Cohen Pieter A. “Safety of Herbal Supplements: A Guide for Cardiologists”. Cardiovascular Therapeutics, 2010

Bajwa S J S etal. “Alternative medicine and anesthesia: implications and considerations in daily practice”. Ayu, 2012

Marc M. Cohen. “Ocimum sanctum: an herb for all reasons”. J Ayurveda Integr., 2014